पामवुड गडाची मोहीम

​

आपल्या राज्यात अनंतचतुर्दशीच्या पावन दिवशी विशेष मोहीम काढण्याचा प्रघात आहे. हा नेहमी सगळ्यांच्या जिव्हाळ्याचा विषय असतो आणि त्याचबरोबर भरपूर 'दंगा' करायला मिळतो म्हणून सर्व चातक पक्षासारखी आतुरतेने वाट पाहतात.

​

गेले दीड वर्ष करोना नावाच्या मुघल बादशहाने सर्व नागरिकांना आपल्या कारागृहात कोंडून ठेवलं होतं. या जुलमी बादशहाचा भर आणि जोर जरा ओसरल्यावर सर्व सरदार, फर्जंद आशेने कारागृहातून मुक्तता मिळण्यासाठी कारण शोधत होते. राज्याच्या शोभाराणीसाहेबांनी "ही मोहीम कोण फत्ते करणार" अशी विचारणा करून सर्व बिनीच्या सरदारांमध्ये विड्याचे तबक फिरवले असता सरदार नितीनजी नाईक यांनी या मोहिमेचा विडा उचलला.

​

सर्व सरदार व प्रजाजन सरदार नितीनजी नाईक यांच्याकडे आशेने बघू लागले. स्वतःच्या एका परगण्याची जबाबदारी सांभाळून हा सरदार मोठ्या उत्साहाने मोहिमेवर जाण्यास तयार होता आणि पाहता पाहता त्याने कुठे मोहिम काढायची हे ठरवूनही टाकलं- 'पामवुड' गड. आपापल्या गढीमध्ये आतापर्यंत बंदी असलेल्या इतर अनेक सरदारांनी १९सप्टेंबरला मोहिमेवर जायचं हे कळल्यावर आवेशाने शस्त्रसज्ज होऊन तयार असल्याचे कळवले. मोहिमेस येणाऱ्यांची संख्या वाढली. त्यामुळे मोहीमेवर जाण्याच्या स्थळावर छावण्या उभारण्याकरता जागा कमी पडू लागली. मग काय, मुक्कामाकरता अजून एका नजीकच्या 'देहम' नामक प्रेक्षणीय गढीची निवड करण्यात आली. या मोहिमेवर २६ सरदार कुटुंबासह सामील झाले. मात्र राज्य सांभाळण्यासाठी काही सरदार राज्यात ठेवणे क्रमप्राप्त होते. तरी एकूण ५१ जण या मोहिमेवर आले होते. 

​

या मोहिमेस रसद पुरवण्याचे काम सरदार सतीशजी रावेतकर यांनी पदरमोड करीत स्वतः हून अंगिकारले व संपूर्ण मोहिमेस "दारू" गोळा कमी पडणार नाही याची चोख तजवीज केली. सरदार नितीनजी यांनी मोहिमेसाठी लागणारा हा सर्व "दारू"गोळा वाहून नेण्याची व्यवस्था स्वतः लक्ष घालून इतर सरदारांच्या मदतीने केली. 

​

मोहीम सर्वार्थाने यशस्वी होण्यासाठी राणीसाहेब स्वतः राजेसाहेबांसह जातीने एक दिवस आधी स्थळ-पाहणी करण्याकरता त्यांचे सचिव व एक वरिष्ठ सरदार यांच्या कुटुंबियांसह रवाना झाल्या. सर्व नियोजन योग्य केले आहे हे बघून राणीसाहेबांनी सरदार नितीनजी यांच्या कौशल्याबद्दल अत्यंत समाधान व्यक्त केले. 

​

"पामवुड" आणि "देहम" हे दोन गड छावण्या उभारण्याकरता निश्चित झाले आणि त्याप्रमाणे प्रत्येकाच्या छावणीचे स्थान निश्चित करण्यात आले. मोहिमेचे अत्यंत सुसूत्र नियोजन हा सरदार नितीनजी यांचा हातखंडा. छावण्यांमध्ये जाण्याच्या आधी सर्व सरदारांचे यथायोग्य स्वागत करण्यात आले. काही उत्साही सरदारांनी वेळेचा अपव्यय ना करता गेल्या गेल्या बरोबर नेलेला "दारू"गोळा बाहेर काढून कसून सराव करण्यास सुरुवात केली. 

नंतरची सामिष व निरामिष भोजनाची व्यवस्था, दुपारच्या वामकुक्षीची व्यवस्था, नंतर अश्वारोहण, धनुर्विद्या, नेमबाजी इ. शस्त्रविद्या सराव, संध्याकाळी सर्व सरदार कुटुंबीयांचे एकत्र येऊन साजरे करण्याचे मनोरंजनाचे कार्यक्रम,  नंतर विविध सरदार कुटुंबियांनी  संगीताच्या तालावर सादर केलेली नृत्यकला व त्यानंतर संगीताच्या "सुरां"चा व  "सुरे"चा अनुपम संगम घडवून आस्वाद घेता घेता जमवलेली  "spirit"ual बैठक यामुळे ही संध्या अनेकांना एका वेगळ्याच "उंची"वर घेऊन गेली.

​

या प्रत्येक ठिकाणी सरदार नितिनजी व त्यांच्या सहकाऱ्यांनी घेतलेली मेहनत क्षणोक्षणी दिसत होती.

​

सरदार नितीनजी व त्यांचे अन्य सहकारी "देहम" येथील छावण्यांमध्ये "पामवुड" या प्रमुख स्थळावरून १९ तारखेचा प्रमुख कार्यक्रम संपल्यानंतर मुक्कामाकरता रात्री रवाना झाले. तिथे नंतर मध्यरात्री बारानंतर सुमारे दोन तास आढावा बैठक झाली व त्यामध्ये सरदार नितीनजी यांनी सर्व सहकाऱ्यांना त्यांचे श्रम घालवण्याकरता आयुर्वेदिक अभ्यंगस्नान व त्यांचे अनुभव याचे महत्व सांगितले. हे दोन तास म्हणजे "वेगवेगळ्या प्रकारे कसे हसावे" याचा एक छोटासा अभ्यासवर्ग होता. या छावणीमध्ये एका परराज्यातल्या हेराचे अचानक आगमन झाले. राज्याचे माहिती आणि तंत्रज्ञान मंत्री यांच्याकडून या परदेशी हेरास राज्याची गुपिते जाणून घेण्याची फार इच्छा होती. मात्र त्या हेरास ओळखून तातडीने छावणी परिसरातून बाहेर काढण्यात आले. मंत्रिजीनी त्यांच्या अनुभवाच्या जोरावर हा हल्ला परतवून लावला.

​

दुसऱ्या दिवशी सकाळी काही जणांनी निसर्गभ्रमंती करावयाचा आनंद घेतला. नंतर सर्वांनी एकत्र न्याहारीचा कार्यक्रम करून आपापल्या परिवारांसह अत्यंत आनंदाने  परत राज्याकडे कूच केले. 

​

थोडक्यात जवळपास दीड वर्षानंतर राज्यातील बहुतांश सरदार व प्रजाजन यांनी एकत्र येण्याचा आनंद घेतला व लवकरच नवीन मोहिमेवर जाण्याचा संकल्प सोडला. ही नवीन मोहीम विदेशी मुलुखात काढावी असे काही सरदारांनी सुचविले. शोभाराणीसाहेब यांनी यावर सखोल विचार करण्याचे आश्वासन दिले.

​

सरदार नितीनजी यांनी ही मोहीम प्रमाणाबाहेर फत्ते केली आणि आपली ख्याती परत एकदा सिद्ध केली.

​

सरदार(जी) अजयजी